Президенттің жанар-жағармай бағасы мен 20 пайыздық ҚҚС-тың көтерілуімен байланысты пікірлерінен кейін қоғамның назарын аударған Вице-премьер, жаңа ұлттық экономика министрі Серік Жұманғарин 4,5 млрд теңгеге форум өткізетінін жариялады.
Бұл хабар отандық бұқаралық ақпарат құралдарында «Қазақстан билігі форумға 4,5 млрд теңге бөлмек» және «Пир во время чумы» сынды тақырыптармен кеңінен насихатталуда. Қоғамнан түскен негативті пікірлер саны да аз емес.
Жұманғариннің мәлімдемесіне сәйкес, форумға бөлінетін қаржының оптимизацияланатыны айтылғанымен, вице-премьер бұл соманың басқа халықаралық форумдармен салыстырғанда көп емес екенін алға тартты. Алайда, халықтың әл-ауқаты тұрғысында бұл қаржының қажет екендігі жөнінде пікір айтуда ол нақты жауап бере алмады.
2008 жылдан бері «Астана экономикалық форумы» ретінде өткізілген жиналыс пандемия кезеңінде екі жыл бойы өткізілмеді. 2023 жылдан бастап жаңа форматта «Астана халықаралық форумы» деген атпен қайта басталды.
Форумның ресми сайтында оның Орталық Азия үшін ең маңызды іс-шара екендігі, халықаралық деңгейдегі негізгі мәселелерді талқылау үшін жаһандық алаң болып табылатыны жазылған. Ал, елдегі әлеуметтік жағдаймен салыстырғанда, мұндай ірі форум өткізу қаншалықты маңызды?
2023 жылы өткізілген халықаралық форумға 50-ден астам елден 5 мыңға жуық қонақ қатысты.
Жиынға сөз сөйлеген спикерлер арасында саясаткерлер, экономистер, журналистер мен ғалымдар болды.
Алайда 2024 жылы жоспарланған форум елдегі су тасқынына байланысты өтпей қалды.
Президенты бұл туралы жариялады, форум 13-14 маусымға жоспарланған еді.
Биылғы форум 29-30 мамырға арналған, бірақ бюджеттік дефицит жағдайында халық арасындағы пікірталас шарықтап, форум ұйымдастырудың орындылығына күмән келтірілді.
Форумды ұйымдастыру үшін жауапты тұлғалар қатарында вице-министрлер мен Астана әкімінің орынбасары бар.
Сонымен қатар, Kazakh Tourism, QazExpoCongress, «Самұрық-Қазына», «Бәйтерек» ұлттық холдингі, «Астана» халықаралық қаржы орталығы, сондай-ақ «Экономикалық зерттеулер институты» өкілдері қатысады.
Негізгі жауапты тұлға ретінде вице-премьер және ұлттық экономика министрі Жұманғарин аталды.
Ол форумның көлемді шығындарының демеушілер тарапынан жабылатындығын алға тартты, өйткені бұрынғы тәжірибе бойынша, демеушілер өз стендтерін жарнамалай алады.
Форумның өткізілуі елдегі бизнестің дамуына және инвестициялық климатты жақсартуға ықпал етеді.
Карантин және су тасқыны кезеңінде форум өткізу мүмкін болмай қалды. Бірақ қазіргі уақытта мемлекет халықаралық аренада белсенділік таныту үшін осы форматқа қайта оралуды жоспарлап отыр.
Үкіметтің баспасөз қызметі форумның жалпы бюджетінің 4,5 млрд теңгеден тек 1,4 млрд теңгесі мемлекеттік бюджеттен, ал қалған 3,1 млрд теңгесі демеушілердің есебінен екендігін хабарлады.
Дегенмен, демеушілердің қолдауын көбінесе үлкен нәтиже күтілмей, көңіл ауа түсіретін қаржылай көмек ретінде қабылдайтын үйреншікті әдетіміз бар.
Негізгі мәселе – форумның қажеттілігі мен оған бөлінген қаржының есебінде. Қаржы министрі Мәди Тәкиев, Жұманғарин сияқты, экономия мәселелерін атап өтті. Ол үкімет кулуарында 2018 жылы 2,4 млрд, ал өткен жылы 1,5 млрд теңге жұмсалғанын айтты. Министрдің сөзінше, қазіргі жағдайдағы қаржы жұмсау мүлде аз.
Алайда, шатастырмау үшін министрліктің демеушілерден алынған қаржы туралы нақты ақпаратын бермеді.
Қазақстанда форумдар, конференциялар мен кездесулер көп, сондай-ақ бюджет тапшылығы жағдайында бұл әрекеттердің пайдасы мен шығыны да жиі талқылануда.
Президенттің жолдауларында стратегиялық мақсаттарға жұмсау қажеттігі туралы айтқандарын ескерсек, қаржы министрлігінің 360 млрд теңге көлемінде бюджет қысқарту шешімі осыған толық сәйкес келеді.
Осы жағдайлар бюджет тапшылығына қатысты мәселелерді тудырып, бюджетті жоспарлау процесін қайта қарап, тек маңызды жобаларға назар аударуға себеп болуы керек.
Соңғы кездері жиын-тойларға жұмсалатын қаржы мәселесі қоғамда кеңінен талқылануда.
Егер мемлекеттік жолдауда айтылмай қалса, мемлекеттің 4,5 триллион емес, 360 триллион теңге жұмсайтыны байқалады. Бұл сандардың қаншасының ысырап болғаны белгісіз.
Біздің сұхбатымызда саяси философ Дамир Кәрімов форумдардың көбісі нақты нәтижелерге бағытталмағанын атап өтті. Ұйымдастырушылар көбінесе мақсат қоймайды, нәтижені бағаламайды.
Нәтижесіз шаралар үшін жауапкершілік ала алмау - «ескі Қазақстанның» құбылысы. Форумдар мен конференциялар әлеуметтік, экономикалық, мәдени мәселелерді талқылау үшін маңызды, алайда олар тек бетті толтыру үшін емес, шын мәнінде мәселелерді шешетін платформа болуы тиіс.
Жиындарда мақсатты анықтап, стандарттар құрылса, нәтиже болар еді. Сондықтан, пайдалы және пайдасыз шараларды бөліп көрсететін фильтр қажет.
Әйтпесе, қазіргі форумдар мен шаралардың көпшілігі тек көрініс үшін ұйымдастырылуда, ал шығыс мәдениетінің ерекшеліктері де ескерілмейді.
Статус пен деңгей көрсетуге деген құмарлық, мақтаншақтықтың Қазақстандағы жиындарға тән ерекшелігі.
Елімізде түрлі форумдар мен конференциялар өткізу кезінде, шынымен де, кімнің көп мақтана алатыны маңыздырақ болып көрінеді.
Батыс елдерінде мұндай шаралар қарапайым және мазмұнға негізделген: тақырып, талқылау – міне, басты назар осында.
Ал бізде, өкінішке орай, сыртқы көрініс пен көзге көрінетін элементтерге көп көңіл бөлінеді.
Бұл мәселе, әсіресе, шенділер өз сөздерінде бір-біріне ұқсас болғанда, байқалады.
Жиындарды тек тыңдайтын емес, әлеуметтік желіде бөлісетіндер саны артқан.
БАҚ-та форумға қатысқан елдер мен адамдардың саны туралы ақпараттар көп жарияланады, алайда талқылау мазмұны ескерілмейді.
Біздің қоғам статус пен мақтанға өмір сүруді жалғастырғанымен, маңызды сұрақтар мен мәселелерді талқылау қажеттілігі артып келеді.
Мысалы, 4,5 млрд теңге жұмсалып «форум» өткізу идеясы қазіргі жағдайда орынды емес.
Көптеген адамдар тойға қаржы жұмсаудың орнына, осындай сомаларды қажетсіз шығындармен салыстыруға қабілетті.
Тіпті «EXPO» көрмесі де пайдасыз болып қалды, өйткені ғимаратты күтіп ұстау – қосымша шығын.
Қорытындылай келе, қоғамымызға қажетсіз нәрселерді қысқарту, прагматизмге назар аудару қажет.
Форумдар экономикалық дамуға үлкен рөл атқарады, себебі олар елдің инвестициялық ахуалын жақсартуға қосымша мүмкіндіктер ұсынады.
Дегенмен, форумдар саны шектеулі болуы тиіс, өйткені тек сапалы және тиімді шаралар мемлекет деңгейінде ықпал ете алады.
Артық массаждар, есеп беру үшін ұйымдастырылған шаралар бюджет тапшылығы кезінде жүктемені арттыруы мүмкін.
«Астана халықаралық форумы» инвестициялық келісімдер жасау мақсатын көздейді және тартылған инвестициялар көлемі жұмсалған қаржыны ақтап алуы тиіс.
Егер форум шығындардан асырылған инвестицияларды тартуға себеп болса, онда бұл шараның тиімділігі жоғары.
Қаржыландыру тек бюджет емес, демеушілер арқылы да жүзеге асырылғандықтан, форумдардың пайдалы болуы және бизнеске оң әсер етуі маңызды.
