Кейбір азаматтардың еліміздегі жағдай мен мәдениетке қатысты теріс көзқарастары алаңдатады.
Шетелде Қазақстанның «жетістіктерін» насихаттау мақсатында, түрлі лақап аттармен мазақ ету үрдісі белең алуда.
Президент бұл мәселені атап өтсе де, нақты есімдер келтірмеді, алайда сын әралуан өнер адамдарына, соның ішінде тиктокерлер, комиктер мен музыканттарға қатысты екені анық.
Өнердегі объективті пікір шығармашылық арқылы тіркеліп, қоғамда болып жатқан процестерді көрсетуге мүмкіндік береді.
Әр түрлі медиа құралдары бұл мақсатта пайдалы: перформанс, фильм, музыка және т.б.
Қазақстан музыкасына қатысты қоғамдық пікірді дискуссия етіп көтеру Батырхан Шүкенов атындағы қормен бірге BAYSA подкастында талқылануда.
Музыка арқылы әлеуметтік мәселелер туындаған метафоралар мен стилистикалық әдістер көрініс табады.
Мәселен, Scorpions тобының «Wind of Change» әні Қырғи-қабақ соғыстың тәмамдалуын бейнелейді, ал рэпер 2Pac-тың «Trapped» әні полицияның афроамерикалықтарға қатысты қысымын түрлі жағдайларға байланысты талқыға салады.
Бұл жайттар өнер арқылы қоғамдық пікірді білдіруге және әлеуметтік жаңалықтарды көтеруге ықпал етеді.
10-сыныпта мен қатты бүлікшіл болдым, бірақ сабағымды жақсы оқыдым.
Бір күні акт залында көпшілік алдында сөз сөйледім, бұл мен үшін ерекше сәт болды.
Кеңестік кезеңдегі ковролинмен қапталған шағын сахнаға шығып, микрофонға жақындап, пікірімді білдірдім.
Сөзімді: «Power to the people cause people want peace» деп аяқтадым, себебі сол кезде Public Enemy тобының музыкасына қызығатынмін.
Хип-хоп жанры қоғамдағы әлеуметтік мәселелерді көтеру арқылы алға шықты, және 2023 жылы оның 50 жылдығы аталып өтілді.
Бұл жанрдың қалыптасуына әлеуметтік тұжырымдардың әсері зор.
Хип-хоптың әлеуметтік мәселелерге қарай бейімделуі әлі күнге дейін жалғасып келеді.
2018 жылы танымал рэпер Кендрик Ламар DAMN альбомы үшін Пулитцер сыйлығын жеңіп алды, ол афроамерикалықтардың өмірінің ерекшеліктерін шықырды.
2025 жылы Жаңа Орлеандағы ҰФЛ Суперкубогінде өнер көрсетуі спорт тарихындағы ең саяси сәт болды.
Тоқсаныншы жылдар аяқталып, екі мыңыншы жылдардың басында мұнай dollar, жылтырақ және гламур дәуірі басталды.
Цифрландыру әр түрлі мәдениеттерді біріктірді.
Экономиканың ойын-сауық индустриясына әсері айқын болды, шоумендер мен продюсерлер нарыққа бейімделіп, жергілікті форматты дамытты.
Олардың арасында жаңа жас таланттарды, гёрлз- және бойзбэндтерді іске қосып, жеке топтардың пайда болуына қолдау көрсетті.
Хип-хоп Қазақстанда әлеуметтік пікір жанрына айналған кезеңде, Ghetto Dogs тобының «Город 7272» альбомы ерекше орын алды.
Бұл топ Алматының өмірін өткір, көңілді және сатиралық тұрғыда бейнелеп, жастардың күнделікті мәселелерін көтерді.
Альбомда жаңа астана, амбициясы жоғары жастар, 2008 жылғы дағдарыс және автокөліктердің алдыңғы әйнектерін қараңғылауға тыйым салу секілді тақырыптар талқыланды.
«Казах без понтов — беспонтовый казах» деген сөздермен жастардың ішкі күйзелісін жеткізді.
Хип-hop алғашқы кездерінде жоғары сынып оқушылары мен студенттердің шығармашылығы ретінде қалыптасып, жастардың музыканттық әлеуетін көрсетеді.
2000-жылдардың соңындағы әлеуметтік және экономикалық қиындықтарға қарамастан, хип-hop жанры өз дамуын жалғастырды.
Жастардың дауысы Тәкежанның «2050: Письмо из будущего» және «Жол-жол» тректерімен естілді.
2014 жылы Skryptonite (Әділ Жәлелов) шығарған VBVVCTND трегімен қоғамның әлеуметтік пікірі қайтадан маңызды орынға шықты.
Әннің «Нұсқасы жоқ таңдау — бізге бергенің осы» жолы жастардың наразылығын білдіреді.
Қазақстандағы жұмысшылар кенттері коммунистік өткеннің символы ретінде қалыптасқан.
Әділ, Ленин кентінде өскен, осы ұрпақтың даусына айналды. Оның музыкасында халықтың өткен өмірі мен адалдық іздері көрінеді.
Скриптониттің алғашқы табысы халықтың қолдауымен басталып, Мәскеудің GAZGOLDER лейблімен келісімшартқа қол қойды.
Музыканттар өздерінің хикаяларын айтып, тыңдаушылармен терең байланыс орнатады.
Соңғы 30 жылда қазақстандықтардың өмірінде әділетсіздік сезімі орын алған, бұл мәселе заманауи хип-хоптың лирикасында айқын көрінеді.
Музыка тек көңіл көтеру емес, сондай-ақ таза эмоциялар мен ішінара ызаны да анықтайды.
«Ирина Кайратовна» жобасы әлеуметтік пікірдің монетизация кезеңінде пайда болды.
2019 жылы «Беги» трегі тұрмыстық зорлық пен маскулиндікке қатысты қоғамның пікірін көтерді.
Олардың жұмыстары БАҚ-та жарнамаланды, ал 2020 жылы «5000» трегі халыққа жақын болып, парамен байланысты қауесеттерді тудырды.
Бұл туындылар қазақстандық қоғамның қазіргі қоғамдағы мәселелерге сыни көзқарасын білдіреді.
Режиссер Кука Бейсек «Ирина Кайратовна» жобасының идеясын ұсынған және осы жұмыстарды жүзеге асырған.
Шымкенттік рэпермен бірге шығарған Kök Tu әні мен клипі жоба биографиясындағы алғашқы туындылардың бірі болып табылады.
Классикалық сын мен сатираның орнына мақтаныш, бауырластық, және патриархал ұлтшылдыққа баса назар аударады.
«П» әрпімен жазылған патриотизмнің маңызы ерекше.
«Ирина Кайратовна» шығармашылығы билікшіл ұйымдарға ықпал етіп, 2025 жылдың ақпанында гендерге қарсы белсенділердің шабуылына ұшырады.
Бұл жағдай әлеуметтік пікірге жағынуымен, құнды ұпай жинаумен байланысты болуы мүмкін.
ИК триосы (Кука Бейсек жобадан 2022 жылы кетті) жарнамаларда көрініп, өз мақсаттарына жетудің нәтижесін көрсетіп отыр.
2015 жылдан бері Қазақ музыкасында серпіліс байқалады: синглдар мен винил альбомдары, фестивальдерге қатысушылардың саны артып, тыңдаушылар мыңдап жиналуда.
Заманауи қазақ музыкасы өзіндік ерекшелігімен, батыл стилімен қызықтырады.
Оның алдыңғы қатарында хип-хоп бағытында орындаушылар белсенді түрде өнер көрсетуде, бұл қазақ музыка мәдениетінің дамуында маңызды орын алады.
Көптеген әндердің месседжі бейтарап, рэперлер көңіл көтеру, қарым-қатынас және жастық шақ тақырыптарын қамтиды.
Дегенмен, қазіргі уақытта әлеуметтік пікір тудыратын және елеулі мәселелерге назар аударатын тректер маңыздырақ болып отыр. Елдегі өмір деңгейінің түсуі бұл мәселелерді одан ары өзекті етеді.
Ақорда балама поп-мәдениеттің дамуына кедергі жасамай, танымал әртістерді қолдауға тырысуда, алайда, соңғы уақыттағы оқиғалар, оның ішінде Қасым-Жомарт Тоқаевтың мәлімдемесі мен рэпер Карим Асылбековке қарсы іс-шаралар, өнерге шектеулер қойып отырғанын байқатады.
Әртістерден патриоттық мазмұндағы шығармалар жазуды талап ету олардың креативтілігіне зиян тигізуі ықтимал.
Десе де, әлеуметтік пікір— бұл шығармашылық тәсіл ғана емес, өмір шындығына реакция.
Әртістер өздерінің ортаға әсер ету үшін зерттеу жүргізуде, ал өнер өзінің көрерменіне әсер ете алатын болса, ол әрдайым өмір сүреді.
