Қазақстан премьер-министрі Олжас Бектеновтің мәлімдеуінше, көлеңкелі экономика деңгейі мен қосылған құн салығы (ҚҚС) мөлшерлемесі арасында тікелей байланыс жоқ. Мәжіліс депутаттарының сауалдарына жауап бере отырып, Бектенов өткен жылдардың статистикалық мәліметтерін келтірді.
Мысал ретінде 2006 жылы ҚҚС мөлшерлемесі 15% болғанында көлеңкелі экономика жалпы ішкі өнімнің 19,8% құрағанын айтты. Дәл осы уақытта, саудадағы көлеңкелі экономика көлемі 2,7% болды. Кейінгі жылдары, ҚҚС мөлшерлемесі 12% дейін төмендесе де, көлеңкелі экономика мәселесі ушықты, 2016 жылы оның көлемі жалпы ішкі өнімнің 9,2% жетті.
2022 жылы ҚҚС мөлшерлемесі 12% болғанда, көлеңкелі экономика көлемі 3,1% құрады. Әрине, ҚҚС мөлшерлемесінің төмендеуіне қарамастан, саудадағы көлеңкелі экономика деңгейі төмендеген жоқ. Қазақстанда 12% мөлшерінде ҚҚС болса да, көлеңкелі экономиканың деңгейі жоғары, бұл Еуропаның көптеген елдеріне қарағанда байқалады.
Бұл тасымалдаушылар мен тұтынушылардың экономикалық қатынастарын ашық әрі заңды ету мәселесінің өзектілігін көрсетеді. Бектенов ҚҚС мөлшерлемесінің арттыруы көлеңкелі экономикаға қарсы күреске үш түрлі әсер ететінін атап өтті.
Біріншіден, бизнес, әсіресе экспорттаушылар, жеткізілімдер тізбегін ашық жүргізуге мүдделі. Екіншіден, ҚҚС мөлшерлемесінің көтерілуі есепке жатқызуға болатын салық сомасының ұлғаюына себеп болады. Үшіншіден, компаниялар цифрлық құралдардың көмегімен қателіктерді азайтуға мүдделі болады, себебі салықтық әкімшілендіруге қатысты жаңа талаптар мен міндеттемелер пайда болады.
ҚҚС мөлшерлемесі артқанда, салық органдарының әкімшілендіруді жақсартуға және заңды бизнесті қолдауға деген ынтасы да өсетіні айтылды. Бектеновтің айтуынша, көлеңкелі экономикамен күрес және салықтық әкімшілендіруді жақсарту шаралары бір уақытта жүзеге асырылмақ.
